Fırat nehri binlerce yıldan beri toprağı yeşertip çevresine bereket ve bolluk vererek, çeşitli uygarlıkları besleyerek kanyonlarda hızlı, düzlüklerde ise nazlı nazlı akar. Fıratın akışının nazlılaştığı tepeden tırnağa yeşile bürünen Fırat Vadisinde nehir manzaralı tepeler üstünde Selevkeia Euphrates (Zeugma) kenti kurulmuştur. Selevkos Nikator I kendi adıyla, kutsal sayılan Fırat’ın adını bileştirerek bu kente Selevkeia Euphrates adını vermiştir. Duvardan duvara mozaiklerle kaplı olan zengin Zeugma kentinin mozaik ustası , antik dönemin mitolojik konularının yanısıra , etrafına bolluk ve bereket saçan Fırat Nehri’nin kutsallaştırılmasını da işlemiştir. Böylece Fırat Nehri ile ilgili mozaiklere yansıtılan sevgi , kutsallık ve tapınımla ilgili bitimler iki bin yıl öncesinden Belkıs/ Zeugma ‘da günümüze ulaşmıştır. Belkıs mozaiklerinin en önemli özelliği çok iyi durumda kalmış olmalarıdır. Bunun da sebebi Saesani saldırısıyla yakılıp yıkılarak birinci katın kerpiç duvarları altında kalan Roma dönemine ait evlerin daha sonra 3-4 metre kalınlığında erozyon toprağıyla örtülmüş olmasadır. Bu mozaiklerin diğer bir özelliği M.S. I. Ve II. Yüzyılda devinim, vücuttaki canlı ifade ışık gölge oyunu gibi Roma sanatının doruğa ulüaştığı bir dönemde yapılmış olmalarıdır.Belkıs / Zeugma’nın yakın çevresinde mermer yatakları yok. Villalarda görsellliği vermek , insan ruhunu doyurmak çin mozaik ve fresk yapılıyor. Zenginin de çok olmasıyla şehir baştan başa mozaiklerle döşenip, fresklerle kaplanıyor. Altı ana rengin her tonunun kullanıldığı mozaik taneleri (tessera)Fırat Nehri’nden toplanan doğal taşlardan yapılmış Şayet mozaik sanatçısı açık mavi, açık yeşil ve turuncu gibi renkte taş bulamaz ise bu renkleri camdan yapmış. Cam tessaralar ( taneli) mozaiğe daha bir canlılık ve çekicilik vererek resimlere olağanüstü güzellik katmıştır. Belkıs/ Zeugma’da 1998-2000 yıllarında Gaziantep Müze Müdürlüğü başkanlığında alan sorumluluğunda yapılan acil kurtarma kazılarında gün ışığına çıkarılan Fırat Nehri konulu mozaikler şunlardır.
Fırat Nehri’nin babası Okeanos ve annesi Tethis : Bu taban mozaiğinde Fırat Nehri (Euphrates)nin anne ve babası resmedilmiştir. Euphrates’in babası Okeanos ve annesi Tethis ‘in büstleri yanyanadır. Babası sakallı ve pala bıyıklı olup, saçına çift istakoz bağlı , sağ omuzu üzerine dümen yaslıdır. Tethis’in başında ise bir çift kanat var. Aralarında ırmak canavarı yer alır. Üç köşesinde yunus balığı üstüne binmiş birbirlerine sırtı dönük yerleştirilen Eros bitimleri bulunur. Sol üst köşede ise Pan balık tutmaktadır. Okeanos evrensel bir ırmaktırn. Eşi tanrıça Tethis denizin verimliliğini simgemler. Üç bin ırmak tanrısı Okeanos ile Tethis’in çocuklarıdır. Okeanos’un oğullarından biri de Fırat Nehridir. ( Bu sebeple Fırat Nehri’nin kıyısında kurulmuş olan Belkıs/ Zeugma da Fırat’ın babası büyük saygı görmüş, mozaiklere işlenmiştir. ) Bu mozaikler 1999 yılında Belkıs /Zeugma Kelekağzıüstü mevkiinde etrafı sütunlu sığ bir havuzun tabanında ele geçmiştir. Fırat Nehri’nin anne ve babasının betimlendiği diğer bir mozaik de yine Belkıs/ Zeugma ‘da ele geçmiştir. Bu mozakte gümüş renkli çift atın çektiği amtın arabaya oturmuş tanrı Poseidon sol elinde zıpkın tutmakta olup, alt kısmında Fırat’ın babası , nehirlerin baş tanrısı Okeanos ve eşi Tethis’in büstleri vardır. Bu büstlerin duruşları ve zıt yönlere bakışları her iki mozaikte de birbirine yakındır. Omuzlarında iki nehir canavarı mevcuttur. Bunlar yunus balıkyları, ahtopot ve karıdeslerle birlikte resmedilerek punoya deniz görünümü verilmiştir. Anılan mozaik 2000 yılında Belkıs/ Zeugma Mezarlıküstü mevkiinde Roma villasının sütunlu havuzunun (Peristil) tabanında bulunmuştur.
Fırat Nehri Tanrısı Euphrates : Fırat Nehrinin tanrısı Euphrates Zeugma’da sekizgen sığ bir havuzun taban mozaiğine işlenmiştir. Bu mozaikte Euphrates bir divan üzerine hafi yatar vaziyettedir. Dirseğinin altındaki testiden fırat akmakta ve suyla buluşan topraktan yeşillikler fışkırmaktadır. Sol elinde bir dal tutar. Gövdesinin üstü çıplak . Ayak ucunda bir ağaç mevcuttur. Bu mozaik Belkıs/ Zeugma Mezarlıküstü mevkiinde 2000 yılında kurtarma kazısında Roma villasının havuzlu koridorunda Fırat Nehri tanrılarıyla birlikte gün ışığına çıkarılmıştır. Bu koridorda iki sığ havuz yer alır.
Fırat Nehri ile ilgili genç nehir tanrısı ve su perisi : Gövdesinin üstü çıplak genç nehir tanrısı dirseğini bir podyuma dayamış halde çimlerin üstünde hafif yan yatmaktadır. Sol üst köşede üçgen alınlıklı ve iki yanı avlu duvarlı bir bina resmi mevcuttur. Bu genç nehir tanrısı Fırat Nehrine su sağlayan bir çayı (Merzimen) simgeliyor olmalıdır. Bu mozaik havuzlu koridorun taban mozaiğidir. Euphrates’in solunda dikdörtgen bir pano içinde resmedilmiştir.Euphrates’in sağında ise bir su perisi çimlerin üstüne sol dirseğini dayamış hafi yan yatmaktadır. Dirseğin altında pınar akmaktadır. Bu da Fırat’ı besleyen çaylara su sağlayan pınarları simgeliyor olmalıdır.
Bereket Tanrısı Demeter : Fırat ile ilgili tanrıları batı bitişiğinde kare sığ bir havuz içinde buğday başakları ve çiçeklerle taçlandırılmış, sol omuzu üzerinde bereket boynuzu olan Demeter büstünün olduğu mozaik yer alır. Burada mozaik ustası önce suyu Fırat Nehir tanrılarının olduğu havuzdan geçirip sonra bolluk ve bereket tanrıçası Demeter’in olduğu havuza ileterek Fırat’ın çevresine sundğu bolluk ve bereketi tasvir edip, ürün ve üretem denklemini kurmuştur. Ayrıca, Demeter büstü sırasıyla sekizgen kuşak, sekizgen dalga kuşağı, doksan derece döndürülerek iç içe geçirilen iki eşkenar dörtgen ve bu dörtgenlerin sekiz köşesi aralarında sekiz balta betimi bulunan bezeklerin merkezindedir. Sekiz sayısının geometrik bezeklerle verildiği bu kompozisyon köşeleri ışkın süren bitkisel bezekli kare içine yerleştirilen dairevi bir kuşakla çevrilir. Bu panodaki sekiz sayısı Demeter’in kızı Persophone ile ilişkili olmalıdır. Çünkü Zeus Persophone’nin yılın üçte ikisini (sekiz ay) yani çiçek açma ve meyve zamanını, annesi Demeter’in geri kalan üçte birini yani kışı da kocası Hades’in yanında geçirmesi kararlaştırmıştır. Demeter tapımında da (efsanesinde) Persephone’den ayrılmaz. Bu anne kıza “ilk tanrıça” da denir. Bu sebeplerle anne kız Belkıs/ Zeugma mozaiklerinde de birbirinden ayrılmamış olup, burada Persophone sekiz sayısı kuralına göre yerleştirilen geometrik bezeklerle temsil edilmiştir.
Fırat Nehri’nin Kralı Akheloos : Fırat’ın bolluk ve bereketi diğer bir Zefgma mozaiğine daha konu olmuştur. Fırat Nehri’nin kralı olan Akheloos’un başı yemişler ve meyveler saçan bereket boynuzuyla birlikte betimlenmiştir. Akheloos kanat biçiminde bıyıklıdır. Saçına çiçekler takılmış. Alın üstü çift bereket boynuzuyla taçlandırılmış. Fırat çevresinde yetişen üzüm, armut, incir, nar, yenidünya, ayçiçeği gibi meyvelerin resimleri bu mozaikte bereket boynuzu ve dallarla çevrilerek resmedilmiştir.